Afrika Tarihinde Geleneksel Şeflerin Yönetimdeki Rolü: Mossi Krallığı Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15463280Anahtar Kelimeler:
Siyasi Organizasyon, Yerel Yönetim, Afrika’da yönetim, Geleneksel İktidar, Yerel ŞeflerÖzet
Bu çalışmanın amacı, Afrika tarihinde yerel şeflerin yönetimdeki rolünü anlamaya çalışmaktır. Yerel şefler Afrika’daki yönetim düzeninin tek kurucuları değildir. Krallıklar ve imparatorlukların varlığı Afrika tarihinde devlet örgütlenmesinin en güçlü modellerinin olduğunu göstermektedir. Bu merkezi devletlerin altında yerelde görev yapan şefler bulunmaktadır. Başka dönemlerde ve bölgelerde merkezi bir otoriteye bağlı olmayan şeflikler de söz konusudur. Ayrıca herhangi bir otorite altında olmayan serbest topluluklar da Afrika yönetim tarihinde az da olsa bir yer tutmaktadır. Afrika’da en uzun ömürlü geleneksel otoritelerden biri Mossi Krallığı’dır. Hem sömürge öncesi, hem sömürge döneminde ve hem de sömürge sonrası dönemde varlığını korumaktadır. Mossi Krallığı, yerel düzeyde yerel şeflerin yönetiminde oluşturduğu yapılar çerçevesinde uzun ömürlü olmayı başarabilmiştir. Yerel şefler (Kombeemba),Kralı yerel düzeyde temsil ediyordu. Kraliyetin siyasi gücünün pekiştirilmesinde önemli bir rol oynamışlardır. Yerel şefleri (kombeemba) yerel düzeyinde, askeri korumadan ve krallığın kültürel ve sosyal değerlerinin korunmasından sorumluydu. Bununla birlikte, güçleri kralınkine bağlıydı. Ancak son zamanlarda güçlü merkezi yönetimler ile yerel şefler arasında statü tartışmaları yaşanmaktadır. Söz konusu tartışmalar şu ana kadar yerel şeflerin lehinde devam etmektedir. Modern devletin meşruiyetini güçlendirmek için güvendiği aktörlerdir. Bazı ülkelerde idari yardımcılar olarak kabul edilirken, diğerlerinde siyasi aktörlerdir ve yerel ve senatörlük seçimlerinde aday olabilirler. Bu durum yerel şeflerin sadece tarihte değil günümüzde de önemli rol oynadığını göstermektedir.
Referanslar
Abèlès, M. (2002). État, in Dictionnaire de l’Ethnologie et de l’Anthropologie, Paris, éd. P.U.F, coll. Quadrige, 2ème édition.
Almeida-Topor. H. (2013). L'Afrique du 20e siècle à nos jours, Armand Colin, coll. « U », p. 412 .
Anta Diop, C. (1960). L’Afrique Noire Précoloniale, Paris, Présence Africaine, 2ème Edition.
Bado, AB. (2015). La Démocratie, au Burkina Faso aux Prises avec les Systèmes Traditionnels de Gouvernance, Etudes, P.19.
Bado, AB. (2013). L’État Postcolonial Face aux Entités Infra-étatiques : Entre Coopération et Résistance, Compromis et Compromission Le cas du Burkina Faso, Thèse de doctorat, Department of Political Science, Laval University, P.1.
Beucher,B. (2004-2005). Contribution des Royautés Dites Traditionnelles à l’Emergence de l’État en Afrique : Le Cas des Souverains Moosè du Burkina Faso (1880-1990), p.16.
Beucher, B. (2012). Quand les Hommes Mangent le Pouvoir : Dynamiques et Pérennité des Institutions Royales Mossi de l’Actuel Burkina Faso (de la fin du XVe siècle à 1991), Thèse de doctorat, histoire moderne et contemporaine, Université de Paris-Sorbonne (Paris IV), p .136.
Beucher, B. (2011). Le Pays Mossi en Carte,Vade-mecum Pour une Histoire de la Rencontre coloniale en Terre Voltaique.p.175.
Brocheux, P, et al. (2012 ). La Décolonisation Britannique, Les Décolonisations au XXe siècle 2012, p. 240-247.
Canos-Donnay, S. (2019). The Empire of Mali, Oxford Research Encyclopedia of African History, 2019, P .4.
Delobsom, D. (1933). L’Empire du Mogho-Naba. Coutumes des Mossi de la Haute-Volta, Paris, Éditions Domat-Montchrestien, p.46.
Diagne, P. (1967). Pouvoir Politique Traditionnel en Afrique Traditionnelle. Essais Sur les Institutions Politiques Précoloniales. Paris : Présence africaine, 1967, P.229.
Dounian, A . (2022). L’Identité du Chef Traditionnel dans le Nouveau Constitutionnalisme en Afrique, Étude à Partir de Quelques États d’Afrique, Revue de droit politique, No 28, P. 234.
Fauvelle, FX. (2018). Histoire de l’Afrique Ancienne, de l'Acacus au Zimbabwe : 20 000 ans avant notre ère - XVIIe siècle, Paris, Belin coll, P.112.
Lutz, G - Wold, L. (2004). Traditional Structures in Local Gouvernance for Local Development, University of Berne, Switzerland Institute of Political Sciences, P.15.
Isichei, E. (1976). A History of the Igbo People, Macmillan, P.142.
Izard, M. (1970). Introduction à l’Histoire des Royaumes Mossi, Paris/Ouagadougou, CNRS/CVRS, Recherches Voltaïques, N° 12-13, P. 388.
Izard, M. (2003). Moogo, l’Emergence d’Un Espace Etatique Ouest-Africain au XVIe siècle, Paris, Éd. Karthala, P.11.
Ki-Zerbo, J. (1978). Histoire de l’Afrique noire. D’Hier à Demain, Paris, Hatier, P. 256-257.
Kobishanov, M . (2021). Axoum, Du Ier à l’IVe Siècle Economie, Système Politique, Culture, P.413.
Levtzion, N. (1973), Ancient Ghana and Mali, In Journal de la Sociétés Africanistes, Tome 43, p.74.
Mback, CN. (2000). La Chefferie Traditionnelle au Cameroun : Ambiguïtés Juridiques et Dérives Politiques. Africa Development, Vol. XXV. p.88.
Munro-Hay, S. (1991). Aksum An African Civilization of Late Antiquity, British Library Cataloguing, p.118-120.
Ndigue, F. (2011). Pouvoir Politique et Parentè dans le Système Mossi, Memoire, Université Cheikh Anta Diop De Dakar,p.16.
Nyabeyeu ,T,– Amadaou,B. (2023) .Pouvoir Traditionnel et Pouvoir Moderne au Cameroun, UMA, Annales de la FSJP,p.1.
Obenga, T. (1983) . De L‘Etat dans I' Afrique Precoloniale · Le Cas du Royaume de Kouch dans la Nubie Ancienne, p.129.
Pirenne,J. (1932). Histoires des Institutions et du Droit Privé de l’Ancienne Égypte. Des Origines à la Fin de la IV Dynastie, Bruxelles, Édition de la Fondation Égyptologique Reine Elisabeth, p. 147.
Perrot, CH - Fauvelle, FX.(2003). Le Retour des Rois. Les Autorités Traditionnelles et l’État en Afrique contemporaine, Paris, Karthala, p.564.
Ribot, J. (1999). Decentralization, Participation, and Accountability in Sahelian Forestry.”Institute of International Studies, University of California. 1999, P. 8.
Salifou, B. (2006-2007). Les Chefs Traditionnels et leur Participation au Pouvoir Politique en Afrique : Les Cas du Burkina Faso et du Niger, Thèse de doctorat, Université de Reims, p.47.
Savonnet- Guyot, C. (1986). Etat et société au Burkina-Faso, Essai sur le Politique Africain, Paris, Karthala, p.28.
Simonis, F. (2010). L’Afrique Soudanaise au Moyen Age. Le temps des grands empires (Ghana, Mali, Songhai), Académie d’Aix-Marseille, p.15.
Shillington, K. (1995). History of Africa, New York St Martin's, p.195.
Skinner, E. (1972). Les Mossi de La Haute-Volta. Nouveaux Horizons. Paris, p.22.
Somet, Y. (2012-2013) “Le Morho-Naba et sa Cour”Un Commentaire du Texte de Dim Delobsom à la Lumière de l’Egyptologie, p. 81.
Takou, T. (2015). Pouvoir et Société dans les Lamidat Peuls du Nord-Cameroun : Le Cas du Lamidat de Ngaoundéré au XIXe siècle dans Pouvoirs Anciens, Pouvoirs Modernes de l'Afrique d'Aujourd'hui, Presses universitaires de Rennes, p.93–106.
Vansina, J. (1966). Kingdoms of the Savanna, Oxford University Press, p. 32.
Weber, M. (2007). Economie et Société. Les Catégories de la Sociologie, Tome 1, Pocket, 2007, p. 301-302.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Disiplinlerarası Afrika Çalışmaları
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
